Filmy utracone…

Bardzo niewiele przedwojennych filmów przetrwało. Uważa się, że ich liczba nie przekracza 15-25%. Amerykański badacz Anthony Slide twierdzi, iż 75% filmów niemych (fabularnych) zostało nieodwracalnie zniszczonych w wyniku pożarów, czy utylizacji przeprowadzanej na szeroką skalę po wprowadzeniu bezpiecznego podłoża na początku lat 50.

Przyjmuje się, iż na całym świecie 50% filmów wyprodukowanych przed 1950r. zostało utraconych.

Filmy niszczono z powodu bezpieczeństwa - składowanie łatwopalnych taśm NITRO wiązało się z ryzykiem pożaru. Ważny był również czynnik ekonomiczny związany z chęcią zwiększenia miejsca w magazynach, czy też odzyskania srebra z emulsji fotograficznej. Masowe przenoszenie filmów na nowy trudnopalny nośnik było podyktowane nie tylko problemami związanymi z bezpiecznym magazynowaniem, ale także postawą ówczesnych filmowców, którzy traktowali najstarsze dzieła jako niepełnowartościowe.  Pierwsze filmy były deprecjonowane z powodów estetycznych – prymitywnego języka i formy, a także braku dźwięku czy koloru.

Dodatkową przyczyną tej sytuacji jest nieproporcjonalna do czasu dekompozycja chemiczna nitrocelulozy. W zależności od warunków przechowywania stabilność podłoża NITRO jest szacowana w przedziale od 10 do 400 lat.

Co możemy zrobić?

Szczęśliwie zachowane nośniki filmów powinny zostać zabezpieczone. Zapewnienie odpowiednich warunków przechowywania, w obliczu właściwości jakie wykazują taśmy NITRO, nie wystarcza. Nawet najlepsze standardy archiwizowania nie zahamują procesu degradacji nitrocelulozy. Wydaje się, iż jedynym rozwiązaniem jest cyfryzacja filmu, przeprowadzona w jak najlepszych parametrach technicznych. Po digitalizacji proces degradacji zostaje „zahamowany” – powstaje nowa kopia, której duplikacja może być bezstratna. Oczywiście, cyfrowa wersja wymaga także bezpiecznego archiwizowania, jednak to dzięki niej możemy mieć pewność, że najstarsze filmy zostaną zachowane jeszcze przez długi czas.

Na całym świecie powstają bazy danych poszukujące zaginione filmy. Filmoteka Narodowa uczestniczy w programie LOST FILMS,  którego celem jest wymiana informacji dotyczących utraconych filmów.

Źródła:

A. Slide, Nitrate won’t wait. A History of Film Preservation in United States, Jefferson 1992

P. Read, M. Meyer, Restoration of Motion Picture Film, Oxford 2000