Datowanie materiałów audiowizualnych

Żywotność analogowych materiałów audiowizualnych w dużej mierze zależy od stabilności ich nośnika. Ze względu na różnorodność tworzyw wykorzystywanych do produkcji taśm filmowych, negatywów fotograficznych, czy taśm magnetycznych niekiedy trudno jednoznacznie stwierdzić jaki materiał przechowujemy. Jednym z kryteriów identyfikacji jest czas powstania filmu. Jeżeli, np. wiemy, że posiadane przez nas mikrofilmy są z lat 30. XX wieku, to bardzo prawdopodobne, że podłożem tych materiałów jest aceto (dwuoctan celulozy). Charakterystycznym elementem jest także format (szerokość) nośnika. W oparciu o czas powstania i szerokość taśmy możemy z dużym prawdopodobieństwem zidentyfikować jej podłoże. W tym celu może pomóc poniższa tabela, prezentująca zastosowanie trzech najpopularniejszych rodzajów nośników informacji audiowizualnej – nitro, aceto, poliester*.

Nitro (azotany celulozy)

Z chwilą ogłoszenia pierwszej taśmy filmowej (lata 90 XIX wieku) nitroceluloza była jedynym dostępnym plastikowym podłożem. Pomimo zalet, takich jak elastyczność, czy duża transparentność, materiały były łatwopalne. Głównie z tej przyczyny taśmy w formatach amatorskich (8mm, 9,5mm, 16mm) nie były produkowane na podłożu nitro.

Stabilność nitro jest bardzo trudna do określenia. W przeciągu ostatnich 50 lat spotykamy się z przypadkami dekompozycji chemicznej azotanów celulozy, która najczęściej jest równoznaczna z całkowitą degradacją filmu. Niemniej jednak niektóre filmy nitro wykazują znacznie większą stabilność niż taśmy aceto.

Aceto (octany celulozy)

Od lat 20. XX wieku, czasu wprowadzenia dwuoctanów celulozy, podłoże aceto było wielokrotnie modyfikowane. Jednak próby uzyskania równie wytrzymałej i stabilnej chemicznie substancji co nitroceluloza powiodły się dopiero w 1949 roku. Od tego czasu zaprzestano produkcji taśmy filmowej w formacie 35mm na podłożu łatwopalnym. Trójoctany celulozy znalazły szerokie zastosowanie nie tylko w przemyśle filmów komercyjnych, ale także amatorskim.

Stabilność materiałów aceto niestety nie jest duża. Podczas rozkładu z taśm ulatnia się charakterystyczna woń o zapachu octu. Stąd też pochodzi termin syndrom octowy, charakteryzujący dekompozycję materiałów aceto.

Poliester

Poliestrowe podłoże zostało po raz pierwszy zaprezentowane w latach 50. XX wieku. Taśmy filmowe były wytwarzane na bazie politereftalanu etylenu (PET). Od 1993 roku do ich uzyskiwania zaczęto stosować polinaftalen etylenu – PEN.

Stabilność poliesrtu jest nieporównywalnie większa niż azotanów i octanów celulozy. Żywotność taśmy poliestrowej jest szacowana na tysiące lat.

Taśmy magnetyczne

Taśmy magnetyczne nie muszą być transparentne. Ich główną cechą jest niewielka grubość i stosunkowa duża wytrzymałość. W celu pozyskiwania nośników magnetycznych początkowo był stosowany polichlorek winylu. Pomiędzy 1934r. i 1963r. do produkcji audio wykorzystywano aceto (trójoctan celulozy), natomiast od 1956r. do video, ze względu na ogromną wytrzymałość, stosowano poliester.

Taśmy magnetyczne na podłożu aceto są tak samo niestabilne chemiczne jak octany celulozy.

W przypadku komercyjnych produkcji filmowych na taśmach 35mm więcej informacji znajdziecie tutaj.

*Niektóre podłoża nie zostały uwzględnione w tabeli ze względu na ich wąskie zastosowanie, np. nie znajdziecie tam poliestrowych podłoży filmów amatorskich, jak również taśm na bazie chlorku poliwinylu, czy polisterenu.

Żródła:
Image Permanence Institute