Józef Tykociner (Tykociński)

Dziś obchodzimy wielkie święto kina dźwiękowego: 90 rocznicę pierwszego na świecie pokazu filmu ze ścieżką dźwiękową zapisaną bezpośrednio na taśmie filmowej. Autorem tego filmu, a zarazem twórcą zapisu dźwięku na taśmie filmowej był Polak, Józef Tykociner (Tykociński).

Tykociner urodził się 5 października 1877 roku we Włocławku. Już od młodych lat fascynował się elektrotechniką. Pod koniec XIX w. wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie pracował nad urządzeniem do zapisu i odczytu dźwięku. Jego pasją stała się akustyka i elektroakustyka. Po powrocie do Europy współpracował z brytyjskim koncernem Marconi, który stworzył radio. W 1901 roku brał udział w pierwszej emisji sygnału radiowego z Europy do Ameryki. Następnie Tykociner został pracownikiem firmy Siemens und Halske, gdzie zajmował się emisjami krótkofalowymi. Pracował przy wyposażeniu rosyjskiej floty w aparaturę do łączności radiowej, za co został nagrodzony przez cara Mikołaja II. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości pracował nad łącznością radiową dla kilku polskich ministerstw. Niedługo potem ponownie wyjechał do Stanów Zjednoczonych i podjął pracę naukową na uniwersytecie w Illinois.

Pracę nad filmem dźwiękowym rozpoczął jeszcze pod koniec XIX wieku, kiedy to po raz pierwszy zetknął się z „żywą fotografią”, opracował sposób zapisu dźwięku na taśmie filmowej, jednak napotkał na poważne trudności z jego odtworzeniem. Dopiero w latach 20-tych, kiedy na uniwersytecie w Illinois poznał Jakoba Kunza, wynalazcę fotokomórki, w jego pracach nastąpił przełom. 90 lat temu, 9 czerwca 1922 roku odbył się pierwszy na świecie pokaz wynalazku Tykocinera. Film był krótki. Ukazywał żonę wynalazcy, Helenę, która policzyła do dziesięciu, powiedziała po angielsku „a teraz zadzwonię” i zadzwoniła dzwoneczkiem, następnie dziekana wydziału inżynierii elektrycznej, który wyrecytował fragment przemówienia prezydenta Abrahama Lincolna.

Józef Tykociner miał na koncie wiele innych wynalazków z dzieciny elektrotechniki i elektroakustyki, m.in. radar.  Był prekursorem zetetyki – nauki o prowadzeniu badań naukowych, badał także zależności pomiędzy nauką a sztuką. Wiele z jego dzieł zostało włączonych do kanonu lektur uniwersyteckich w Stanach Zjednoczonych, został także nagrodzony kilkoma prestiżowymi odznaczeniami, m.in. Award of Merit – dwadzieścia lat po ustanowieniu tej nagrody był dopiero trzecim jej laureatem! Zmarł 11 czerwca 1969 roku w Urbana w stanie Illinois.