Pan Tadeusz – III kopia

Trzecia kopia Pana Tadeusza to materiał wyjątkowy. W 2006 roku został kupiony we Wrocławiu od osoby prywatnej. Jego odnalezienie było bodźcem do stworzenia projektu mającego na celu cyfryzację i rekonstrukcję najcenniejszych przedwojennych polskich filmów.

Materiał jest bardzo mocno zniszczony. Już od początku projektu jego stan fizyczny napawał grozą konserwatorów taśmy, a myśl o jego montażu spędzała sen z powiek filmografów. Kiedy trafił do Filmoteki składał się z ponad stu strzępów taśmy liczących od kilku do kilkuset klatek. Łącznie liczy ponad 600 metrów. To właśnie ta kopia, chociaż najkrótsza, przysporzyła nam najwięcej pracy.

Najpierw przez dwa tygodnie filmograf rozszyfrowywał co przedstawiają kolejne fragmenty i układał je w odpowiedniej kolejności. Na ogół wszelkie prace montażowe przeprowadzamy na zeskanowanych materiałach już w postaci cyfrowej. W tym przypadku zrobiliśmy inaczej – krótkie kawałki taśmy i tak trzeba było ze sobą połączyć (wtedy skanowanie jest dużo łatwiejsze), a wszystkie ujęcia i tak trzeba by prędzej czy później połączyć w odpowiedniej kolejności. Część z tych fragmentów udało się dopasować po kształcie rozerwań i śladach sklejek, w pozostałych trzeba było najpierw pod lupą rozpoznać aktorów i odtwarzane przez nich postacie, następnie ustalić który z etapów fabuły przedstawia dany fragment i dopiero wtedy przywrócić ich kolejność. W niektórych przypadkach pomocne były pozostałe kopie filmu, jednak wiele fragmentów to sceny, które w żadnej innej kopii się nie pojawiają. Co ciekawe, wśród fragmentów Pana Tadeusza zawieruszyło się też jedno ujęcie z niezidentyfikowanego zagranicznego filmu przygodowego:

Kiedy fragmenty zostały już ułożone w odpowiedniej kolejności, należało je ze sobą połączyć i poddać konserwacji. To był konserwatorski koszmar: w wielu miejscach podłoże ulega już poważnej degradacji, co kilka klatek występowały pęknięcia i rozerwania perforacji, a nawet jej zupełny brak, do tego setki sklejek, które trzeba było od nowa wykonać. Obecnie konserwacja i naprawa uszkodzeń dobiegła już końca, a materiał jest już w większości zeskanowany.

Braki perforacji i rozerwania taśmy.

Degradacja podłoża taśmy.

Zagniecenia taśmy.

Reakcja chemiczna kleju. Widoczne także odciśnięte w kleju palce.

Trzecia kopia zawiera kilka urywków inwokacji, dłuższy fragment porannego parzenia kawy, urywki ze spotkania hrabiego z Zosią, całe grzybobranie, obszerne fragmenty opowieści Robaka w karczmie i polowania, prawie całą awanturę na zamku, początek spotkania Robaka z Maćkiem, fragment opowieści Wojskiego o komecie, fragment rozmowy Sędziego i księdza Robaka oraz późniejszej rozmowy Sędziego z Tadeuszem o Zosi, duży fragment zajazdu, oraz obszerne fragmenty zaręczyn Tadeusza i Zosi, koncertu Jankiela i poloneza. Odnalezienie tej kopii umożliwiło dość znaczne uzupełnienie znanych dotychczas materiałów. Grzybobranie, awantura na zamku, spotkanie Robaka z Maćkiem i zajazd – to fragmenty unikalne, które nie występują w żadnej innej kopii i które będziecie mogli obejrzeć właśnie dzięki temu cennemu nabytkowi.

Poranne parzenie kawy.

Telimena i Wojski na grzybobraniu.

Telimena w świątyni dumania.

Awantura na zamku.

Spotkanie księdza Robaka z Maćkiem nad Maćkami.

Atak na Soplicowo.